Цэвэр агаар нь эрүүл амьдрахад зайлшгүй шаардлагатай боловч Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын (ДЭМБ) мэдээлснээр дэлхийн хүн амын бараг 99% нь агаарын бохирдлын тогтоосон хэмжээнээс давсан агаараар амьсгалж байна. "Агаарын чанар нь тоосонцор болон хийн бохирдуулагч зэрэг агаарт хэр их бодис байгааг хэмждэг" гэж НАСА-гийн Амес судалгааны төвийн судлаач Кристина Пистон хэлэв. Piston-ийн судалгаа нь агаар мандлын болон уур амьсгалын бүс нутгийг хамардаг бөгөөд агаар мандлын тоосонцор уур амьсгал, үүлэнд үзүүлэх нөлөөллийг голлон авч үздэг. "Агаарын чанарыг ойлгох нь чухал, учир нь энэ нь таны эрүүл мэндэд нөлөөлж, амьдралаа хэр сайн өнгөрөөж, өдрийг өнгөрөөхөд нөлөөлдөг" гэж Пистон хэлэв. Бид агаарын чанар, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлж болох талаар илүү ихийг мэдэхээр Пистонтой ярилцлаа.
Агаарын чанарыг юу бүрдүүлдэг вэ?
АНУ-ын Байгаль орчныг хамгаалах агентлагаас (EPA) зохицуулдаг зургаан үндсэн агаар бохирдуулагч байдаг: тоосонцор (PM), азотын исэл, озон, хүхрийн исэл, нүүрстөрөгчийн дутуу исэл, хар тугалга. Эдгээр бохирдуулагч нь гал түймэр, цөлийн тоосноос агаар мандалд үүсэж буй тоосонцор эсвэл хүний үйл ажиллагаанаас, тухайлбал, нарны гэрлийн нөлөөгөөр үүссэн озон, тээврийн хэрэгслийн ялгаралтаас үүсдэг.
Агаарын чанар ямар ач холбогдолтой вэ?
Агаарын чанар нь эрүүл мэнд, амьдралын чанарт нөлөөлдөг. "Бид ус залгихтай адил агаараар амьсгалах хэрэгтэй" гэж Пистон хэлэв. "Бид эрүүл амьдрах, амьдрахын тулд цэвэр ус хэрэгтэй гэдгийг ойлгож, агаараасаа ч мөн адил устай байхыг хүсэх болсон."
Агаарын чанар муу байгаа нь хүний зүрх судас, амьсгалын тогтолцоонд нөлөөлдөг. Жишээлбэл, азотын давхар исэл (NO2) -д богино хугацаанд өртөх нь ханиалгах, амьсгал давчдах зэрэг амьсгалын замын шинж тэмдгийг үүсгэдэг бөгөөд удаан хугацаагаар өртөх нь астма, амьсгалын замын халдвар зэрэг амьсгалын замын өвчин тусах эрсдлийг нэмэгдүүлдэг. Озонд өртөх нь уушгийг хүндрүүлж, амьсгалын замыг гэмтээж болно. PM2.5 (2.5 микрометр ба түүнээс бага тоосонцор)-д өртөх нь уушгины цочролыг үүсгэдэг бөгөөд зүрх, уушигны өвчинтэй холбоотой байдаг.
Агаарын чанар муу байгаа нь хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллөөс гадна байгаль орчныг сүйтгэж, хүчиллэгжүүлэлт, эвтрофикациар дамжин усыг бохирдуулдаг. Эдгээр үйл явц нь ургамлыг устгаж, хөрсний шим тэжээлийг шавхаж, амьтдад хор хөнөөл учруулдаг.
Агаарын чанарыг хэмжих: Агаарын чанарын индекс (AQI)
Агаарын чанар нь цаг агаартай төстэй; Энэ нь хэдхэн цагийн дотор ч хурдан өөрчлөгдөж болно. Агаарын чанарыг хэмжих, тайлагнахын тулд EPA нь АНУ-ын Агаарын чанарын индексийг (AQI) ашигладаг. AQI-ийг 0-500 нийлмэл AQI тоон утгыг гаргахын тулд "Сайн"-аас "Аюултай" хүртэлх хуваарийн дагуу зургаан үндсэн агаар бохирдуулагч бодис тус бүрийг хэмжиж тооцдог.
"Бид ихэвчлэн агаарын чанарын тухай ярихдаа агаар мандалд хүн байнга амьсгалахад тохиромжгүй зүйл байдаг гэж хэлдэг" гэж Пистон хэлэв. "Тиймээс агаарын чанар сайн байхын тулд бохирдлын тодорхой босгоос доогуур байх ёстой." Дэлхийн улс орнууд агаарын чанарын "сайн"-ын хувьд өөр өөр босго оноог ашигладаг бөгөөд энэ нь ихэвчлэн ямар бохирдуулагчийг системээр нь хэмжиж байгаагаас хамаардаг. EPA-ийн системд AQI 50 ба түүнээс доош байвал сайн, 51-100 бол дунд зэрэг гэж тооцогддог. AQI-ийн 100-аас 150-ын хоорондох утга нь эмзэг бүлгийн хувьд эрүүл бус гэж тооцогддог бөгөөд өндөр утгууд нь хүн бүрт эрүүл бус байдаг; AQI 200 хүрэх үед эрүүл мэндийн сэрэмжлүүлэг өгдөг. 300-аас дээш утгыг аюултай гэж үздэг бөгөөд ихэвчлэн түймрээс үүдэлтэй тоосонцрын бохирдолтой холбоотой байдаг.
НАСА-гийн Агаарын чанарын судалгаа, мэдээллийн бүтээгдэхүүн
Агаарын чанарын мэдрэгч нь орон нутгийн түвшинд агаарын чанарын мэдээллийг авах үнэ цэнэтэй нөөц юм.
2022 онд NASA Ames судалгааны төвийн Trace Gas GRoup (TGGR) нь бохирдлыг судлах хямд сүлжээ мэдрэгч технологи буюу INSTEP: янз бүрийн бохирдуулагчийг хэмждэг хямд өртөгтэй агаарын чанарын мэдрэгчийн шинэ сүлжээг нэвтрүүлсэн. Эдгээр мэдрэгч нь Калифорниа, Колорадо, Монгол зэрэг мужуудын агаарын чанарын мэдээллийг авч байгаа бөгөөд Калифорни мужид гал түймрийн улиралд агаарын чанарыг хянахад давуу талтай нь батлагдсан.
2024 оны Азийн агаарын чанарын агаарын болон хиймэл дагуулын судалгаа (ASIA-AQ) нь Азийн хэд хэдэн орны агаарын чанарыг үнэлэхийн тулд нисэх онгоц, хиймэл дагуул, газар дээрх платформоос авсан мэдрэгчийн өгөгдлийг нэгтгэсэн. НАСА-гийн Амес атмосферийн шинжлэх ухааны салбарын Цаг уурын хэмжилтийн систем (MMS) зэрэг эдгээр нислэгийн олон хэрэглүүрээс авсан өгөгдлийг агаарын чанарын нөхцөл байдлыг урьдчилан таамаглах, үнэлэхэд агаарын чанарын загварыг сайжруулахад ашигладаг.
Агентлагийн хэмжээнд НАСА нь дэлхийг ажиглах олон төрлийн хиймэл дагуулууд болон агаарын чанарын мэдээллийг авч мэдээлэх технологитой. 2023 онд НАСА Хойд Америкийн агаарын чанар, бохирдлыг хэмждэг Tropospheric Emissions: Monitoring of Pollution (TEMPO) номлолыг эхлүүлсэн. НАСА-гийн Газар, Агаар мандалд Ойролцоо Бодит Цагийн Ажиглах чадвар (LANCE) хэрэгсэл нь ажиглалт хийснээс хойш гурван цагийн дотор НАСА-гийн олон тооны хэрэглүүрээс эмхэтгэсэн хэмжилтийг агаарын чанарын урьдчилсан мэдээлэгчдэд өгдөг.
Агаарын чанарын эрүүл орчинтой болохын тулд агаарын чанарын мэдээллийг бодит цаг хугацаанд нь хянах боломжтой. Дараах нь агаарын чанарын янз бүрийн параметрүүдийг хэмжих мэдрэгч юм
Шуудангийн цаг: 2024 оны 12-р сарын 04-ний өдөр